Gậy leo núi – hay còn gọi là gậy trekking – không còn là món đồ xa lạ với dân yêu thích dã ngoại và hành trình khám phá thiên nhiên. Dù bạn là người mới bắt đầu hay đã từng chinh phục một vài cung đường, thì việc sở hữu một cây gậy leo núi phù hợp sẽ giúp bạn tiết kiệm sức lực, cải thiện thăng bằng và giảm áp lực lên đầu gối đáng kể.
Trong bài viết này, Thethaoolympic.info sẽ hướng dẫn bạn cách chọn gậy leo núi chính xác nhất, bao gồm: Khái niệm về gậy leo núi, ai nên dùng gậy, phân loại các loại gậy và kinh nghiệm sử dụng, bảo quản gậy.
Gậy leo núi là gì? Công dụng thực tế trong hành trình
Gậy leo núi là gì?
Gậy leo núi (tên tiếng Anh: trekking pole hoặc hiking pole) là một thiết bị hỗ trợ được thiết kế dành riêng cho các hoạt động leo núi, đi bộ đường dài hoặc trekking địa hình. Chúng thường được làm từ chất liệu nhẹ như nhôm hợp kim, carbon fiber hoặc thậm chí là titanium, có thể gấp gọn và điều chỉnh độ dài theo chiều cao người sử dụng.
Về cấu tạo cơ bản, một cây gậy trekking tiêu chuẩn thường gồm:
- Tay cầm (grip): cao su, mút xốp hoặc cork, chống trơn trượt
- Dây đeo cổ tay: giúp giữ gậy ổn định khi di chuyển
- Thân gậy: 2–3 đoạn có thể rút gọn hoặc kéo dài tùy chiều cao
- Chân gậy: đầu bằng kim loại, cao su hoặc đầu nhọn chuyên dùng cho từng địa hình
Gậy leo núi dùng để làm gì?
Có rất nhiều người mới bắt đầu thắc mắc: “Đi bộ thôi, có cần gậy không?” Thực tế, gậy leo núi không phải món “phụ kiện thời trang”, mà là trợ thủ đắc lực giúp chuyến đi của bạn an toàn và hiệu quả hơn.
Công dụng chính của gậy leo núi:
| Lợi ích thực tế | Mô tả chi tiết |
| Giảm áp lực lên khớp gối | Khi xuống dốc, gậy giúp phân tán trọng lực, giảm tải cho đầu gối & cổ chân |
| Giữ thăng bằng tốt hơn | Đặc biệt khi băng suối, leo đá, đi qua đoạn trơn trượt hoặc địa hình nghiêng |
| Tiết kiệm sức lực | Hỗ trợ đẩy người về phía trước khi lên dốc, giảm mệt mỏi cơ thể |
| Tăng tốc độ di chuyển | Khi đã quen dùng gậy, bạn có thể giữ nhịp bước đều và nhanh hơn |
| Tạo điểm tựa khi nghỉ ngơi | Có thể dùng gậy để chống đứng người, dựng lều, căng mái che… |
Có phải ai cũng cần dùng gậy leo núi?
Không nhất thiết mọi người đều phải sử dụng gậy leo núi, nhưng nó đặc biệt hữu ích trong các trường hợp sau:
- Người mới bắt đầu trekking: chưa quen giữ thăng bằng ở địa hình phức tạp
- Người có tiền sử đau khớp gối, cổ chân
- Leo núi dài ngày, cung đường có độ dốc cao hoặc nhiều đoạn trơn trượt
- Mang theo balo nặng: gậy giúp giữ ổn định trọng tâm tốt hơn
Nếu bạn nằm trong các nhóm trên, thì việc học cách chọn gậy leo núi phù hợp là điều rất nên đầu tư – để đảm bảo an toàn, tiết kiệm sức và giúp hành trình trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.
Có nên dùng gậy leo núi không? Ai nên dùng?
Trong cộng đồng trekking, câu hỏi “có nên dùng gậy leo núi không?” thường được đưa ra bởi những người mới bắt đầu hoặc chỉ đi leo núi theo hình thức du lịch trải nghiệm. Tuy nhiên, khi hiểu đúng vai trò và biết cách chọn gậy leo núi phù hợp, bạn sẽ nhận ra rằng đây là một trang bị rất đáng có – không chỉ cho dân chuyên nghiệp.
Khi nào nên dùng gậy leo núi?
Bạn nên sử dụng gậy trekking trong những trường hợp sau:
Khi leo các cung đường dốc, trơn, có nhiều đá
- Gậy sẽ giúp bạn giữ thăng bằng tốt hơn, đặc biệt khi leo lên hoặc xuống dốc
- Tránh bị trượt ngã hoặc mất kiểm soát khi qua suối, đá trơn, đất lở
Khi mang theo balo nặng (trên 8kg)
- Trọng lượng lớn trên lưng khiến bạn dễ mất thăng bằng
- Gậy giúp ổn định trọng tâm, giảm áp lực lên chân và khớp gối
Khi đi dài ngày (2 ngày trở lên)
- Sử dụng gậy giúp phân phối lực đều cho tay và chân, giảm mỏi
- Giúp duy trì nhịp độ di chuyển ổn định hơn qua nhiều giờ liên tục
Khi bạn có tiền sử chấn thương đầu gối, cổ chân
- Gậy trở thành điểm tựa, giảm áp lực lên vùng cơ – khớp yếu
- Ngăn ngừa tái phát đau hoặc sưng do vận động kéo dài
Ai nên dùng gậy leo núi?
Dưới đây là những đối tượng nên cân nhắc sử dụng gậy leo núi:
| Đối tượng người dùng | Lý do nên dùng gậy leo núi |
| Người mới bắt đầu leo núi | Chưa quen giữ thăng bằng, kỹ thuật còn non, dễ bị ngã |
| Người trung niên / lớn tuổi | Cơ xương yếu hơn, gậy giúp hỗ trợ di chuyển an toàn và vững vàng |
| Người có thể trạng nhỏ / nữ giới | Gậy giúp ổn định khi mang balo nặng hoặc đi đoạn khó |
| Người tập luyện để rèn thể lực | Tăng hiệu quả luyện tập, hỗ trợ khi tăng tốc độ và độ khó |
| Trekker chuyên nghiệp | Duy trì hiệu suất tốt, nhất là trong các cung đường dài và hiểm trở |
Có trường hợp nào không cần dùng gậy leo núi?
- Cung đường ngắn, địa hình dễ, thời gian trekking dưới 2 tiếng
- Bạn không mang balo nặng, không có tiền sử chấn thương
- Khi leo vách đá bằng tay, gậy có thể gây vướng – nên cất gọn trong balo
Tuy nhiên, ngay cả trong những tình huống này, việc mang theo một cây gậy leo núi gấp gọn vẫn là lựa chọn thông minh – vì nó không chiếm nhiều chỗ, lại có thể sử dụng khi cần thiết.
Cấu tạo gậy leo núi và các loại phổ biến hiện nay
Trước khi tìm hiểu cách chọn gậy leo núi phù hợp, bạn cần hiểu rõ một cây gậy trekking được cấu tạo như thế nào, có những loại nào trên thị trường – từ đó xác định đâu là sản phẩm phù hợp với nhu cầu của bạn.
Cấu tạo cơ bản của gậy leo núi
Một cây gậy leo núi tiêu chuẩn thường bao gồm 5 bộ phận chính:
| Bộ phận | Mô tả chức năng |
| Tay cầm (Grip) | Nơi cầm tay, thường làm bằng mút EVA, cao su hoặc gỗ cork – chống trượt, hút mồ hôi |
| Dây đeo cổ tay | Giúp giữ gậy ổn định, tránh rơi – thường điều chỉnh được theo cổ tay |
| Thân gậy (Shaft) | Gồm 2–3 đoạn, có thể rút gọn hoặc kéo dài tùy chiều cao và địa hình |
| Khóa gậy | Dạng xoay (twist lock) hoặc gạt (flip lock) – cố định độ dài thân gậy |
| Đầu gậy & đế gậy | Phần tiếp xúc mặt đất: đầu nhọn bằng thép/tungsten, có đế cao su chống trơn |
Một số mẫu còn có thể gắn thêm đế tròn (snow basket) nếu dùng trong điều kiện tuyết, bùn sâu hoặc địa hình mềm.
Phân loại gậy leo núi theo thiết kế
Gậy leo núi rút (telescopic poles)
- Gồm 2–3 đoạn thân ống lồng nhau, có thể kéo dài hoặc thu gọn tùy ý
- Thường có chiều dài từ 65 cm (gập gọn) đến 135 cm (mở tối đa)
- Ưu điểm: điều chỉnh linh hoạt theo chiều cao và địa hình
- Nhược điểm: hơi cồng kềnh khi gấp, nặng hơn gậy gập
Phù hợp với: người mới, cung đường thay đổi độ dốc liên tục
Gậy leo núi gập (folding poles)
- Gậy chia thành 3–5 khúc nhỏ, gập như chiếc ô, nối bằng dây thép hoặc dây dù đàn hồi
- Gọn nhẹ, cực kỳ tiện cho việc mang theo bên ngoài balo
- Nhược điểm: không điều chỉnh độ dài linh hoạt
Phù hợp với: trekker chuyên nghiệp, cần gậy nhẹ – siêu gọn
Gậy leo núi đơn và đôi
- Gậy đơn: gọn nhẹ, tiện, dùng cho người có kỹ năng giữ thăng bằng tốt
- Gậy đôi: hỗ trợ cân bằng đều hai bên cơ thể, giảm tải tối đa
Gợi ý: người mới nên dùng 2 gậy, dân trek chuyên nghiệp có thể chỉ dùng 1
Phân loại gậy theo chất liệu
| Chất liệu | Ưu điểm | Nhược điểm |
| Nhôm hợp kim | Bền, chống va đập tốt, giá thành hợp lý | Hơi nặng hơn carbon |
| Carbon Fiber | Siêu nhẹ, hấp thụ rung chấn tốt | Dễ gãy nếu va đập mạnh, giá cao hơn |
| Titanium (hiếm) | Siêu nhẹ + siêu bền – thường dùng trong gậy cao cấp | Giá rất cao, khó tìm |
Lời khuyên:
- Người mới, đi ngắn ngày → nên chọn gậy nhôm (bền – rẻ)
- Trek dài ngày, leo đỉnh → có thể chọn carbon fiber để tiết kiệm sức
Một số thương hiệu gậy leo núi phổ biến
| Thương hiệu | Mức giá | Đặc điểm nổi bật |
| Naturehike | Bình dân | Mẫu mã đa dạng, dễ mua, phổ thông |
| Black Diamond | Trung – cao cấp | Chất lượng cao, bền, nhiều dòng chuyên dụng |
| Decathlon (Forclaz) | Bình dân – phổ thông | Giá tốt, dễ mua, có hỗ trợ bảo hành |
| Leki | Cao cấp | Thương hiệu lâu đời, nhiều công nghệ hiện đại |
Cách chọn gậy leo núi phù hợp với thể trạng & mục tiêu
Sau khi hiểu rõ về cấu tạo và các loại gậy trekking phổ biến, việc tiếp theo – và quan trọng nhất – chính là chọn được một cây gậy leo núi phù hợp với chính bạn. Đừng chỉ chọn theo thương hiệu hay giá, mà hãy cân nhắc kỹ 5 yếu tố dưới đây.
Chọn theo chiều cao cơ thể
Chiều dài gậy ảnh hưởng trực tiếp đến tư thế và hiệu quả sử dụng. Gậy quá ngắn sẽ khiến bạn khom lưng; quá dài sẽ gây căng cơ vai, mất thăng bằng.
Cách đo chiều dài gậy lý tưởng:
- Khi đứng thẳng, chống gậy xuống đất, cánh tay tạo thành góc 90 độ ở khuỷu tay là chuẩn
- Gợi ý nhanh theo chiều cao:
| Chiều cao người dùng | Chiều dài gậy phù hợp |
| Dưới 160 cm | 100 – 110 cm |
| 160 – 175 cm | 110 – 120 cm |
| Trên 175 cm | 120 – 135 cm |
Ưu tiên chọn gậy có thể điều chỉnh chiều dài, để linh hoạt với địa hình leo dốc, xuống dốc.
Chọn theo địa hình leo núi
Tùy theo loại cung đường bạn định chinh phục, cách chọn gậy leo núi cũng sẽ khác nhau:
| Địa hình | Gợi ý gậy phù hợp |
| Đồi thoai thoải | Gậy đơn, chiều dài vừa phải, trọng lượng nhẹ |
| Địa hình rừng rậm | Gậy đôi, khóa chắc, tay cầm chống trượt tốt |
| Leo núi cao, nhiều dốc | Gậy carbon siêu nhẹ, dễ điều chỉnh, đệm tay êm ái |
| Băng suối, đá trơn | Gậy có đầu nhọn kim loại, đế chống trượt |
Chọn theo thể trạng cá nhân
- Người mới, thể lực trung bình: nên dùng gậy nhôm, gậy đôi, có đệm tay
- Người lớn tuổi, thể trạng yếu: chọn gậy nhẹ, tay cầm mút mềm, chống rung tốt
- Nam giới: ưu tiên gậy cứng cáp, chống sốc
- Nữ giới / thể trạng nhỏ: chọn gậy nhẹ, tay cầm nhỏ vừa lòng bàn tay
Chọn theo mục tiêu sử dụng
| Mục đích | Gợi ý lựa chọn |
| Leo núi nhẹ cuối tuần | Gậy rút 2 khúc, chất liệu nhôm, giá tầm trung |
| Trekking dài ngày | Gậy carbon hoặc hỗn hợp, gập gọn, đế thay linh hoạt |
| Leo núi chuyên sâu | Gậy cao cấp, điều chỉnh linh hoạt, khóa gập siêu chắc |
| Du lịch kết hợp leo núi | Gậy siêu nhẹ, dễ gấp, phù hợp mang theo hành lý |
Một số tính năng nên có khi chọn gậy leo núi
- Khóa gậy flip-lock (gạt) chắc chắn hơn loại xoay vặn
- Tay cầm bằng mút EVA: nhẹ, hút mồ hôi tốt
- Dây đeo cổ tay điều chỉnh được
- Có thể thay đầu gậy tùy địa hình (đá, tuyết, cát…)
- Trọng lượng dưới 250g/cây là tối ưu cho đa số người dùng
Kinh nghiệm sử dụng & bảo quản gậy leo núi cho người mới
Sở hữu một cây gậy leo núi phù hợp mới chỉ là bước đầu. Nếu bạn không biết cách sử dụng hoặc bảo quản đúng cách, gậy rất dễ hỏng hoặc không phát huy hết công dụng. Dưới đây là những kinh nghiệm quan trọng mà người mới nên nắm rõ.
Cách sử dụng gậy leo núi đúng kỹ thuật
Đi bằng 2 gậy – đúng nhịp chân
- Khi bước chân trái → đồng thời chống gậy phải và ngược lại
- Giúp tạo lực đẩy đối xứng, hỗ trợ thăng bằng khi đi địa hình dốc
- Khi xuống dốc → chống gậy xuống trước để hãm lực
Chỉnh chiều dài gậy theo địa hình
- Lên dốc: rút gậy ngắn lại để không bị vướng
- Xuống dốc: kéo dài gậy để tăng lực chống và giữ trọng tâm
- Gợi ý: nên chọn gậy có vạch chia độ chiều dài để điều chỉnh nhanh
Dùng dây đeo cổ tay đúng cách
- Luồn tay từ dưới lên dây đeo, nắm cả dây và tay cầm cùng lúc
- Giúp gậy luôn ổn định, không rơi dù lỏng tay
Không “đè toàn thân” vào gậy
- Gậy là công cụ hỗ trợ, không phải để gánh sức nặng toàn bộ cơ thể
- Sử dụng để giữ nhịp, đẩy nhẹ và làm điểm tựa linh hoạt
Kinh nghiệm bảo quản gậy leo núi
Vệ sinh sau mỗi chuyến đi
- Lau sạch bụi bẩn, đặc biệt ở khu vực khóa và đầu gậy
- Nếu đi địa hình có bùn, cát: nên tháo ra rửa sạch rồi để khô ráo hoàn toàn
- Không ngâm gậy lâu trong nước
Bảo quản nơi khô thoáng, tránh ẩm
- Cất gậy trong túi vải hoặc treo lên chỗ thoáng
- Nếu gậy bằng carbon, tránh ánh nắng trực tiếp hoặc nhiệt độ cao
Kiểm tra định kỳ hệ thống khóa
- Thử khóa gậy vài lần trước khi đi để đảm bảo không bị lỏng
- Với khóa xoay (twist lock) → tra thêm một chút silicon để khóa mượt
- Với khóa gạt (flip lock) → siết lại ốc nếu thấy lỏng
Một số lưu ý khi sử dụng gậy leo núi
- Không nên để trẻ em dùng gậy trekking người lớn (gậy quá dài, khó điều khiển)
- Khi không dùng: gấp gọn và cố định trên balo, tránh va chạm gây cong thân gậy
- Tránh mượn gậy người khác nếu không cùng chiều cao – dễ sai tư thế
Xem thêm: Hướng dẫn chọn đồ leo núi
Kết luận
Gậy leo núi không đơn thuần chỉ là một phụ kiện thể thao – mà là người bạn đồng hành tin cậy, giúp hành trình của bạn trở nên nhẹ nhàng, an toàn và hiệu quả hơn. Việc chọn đúng gậy leo núi không chỉ giúp giảm áp lực lên cơ – khớp, hỗ trợ giữ thăng bằng mà còn tiết kiệm năng lượng trên những cung đường dốc, trơn trượt hay dài ngày.
Khám phá thêm tại Thể thao ngoài trời và xem thêm các bài viết cùng chuyên mục Leo núi!